پزشکی

پزشکی علمی است که در آن به تشخیص، درمان و پیشگیری از بروز بیماری های مختلف رسیدگی می شود. پزشکی شامل گستره متنوعی از فعالیت های مربوط به سلامتی است که به استفاده از آن ها می توان به بازیابی توان افراد و نیز جلوگیری و درمان بیماری های گوناگون کمک کرد. در علم پزشکی امروزی از مباحث موجود در برخی شاخه های دیگر علوم، شاخه هایی چون علوم زیست پزشکی، تحقیقات زیست پزشکی، ژنتیک و تکنولوژی پزشکی هم برای تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری های مختلف استفاده می شود.

هزاران سال از به وجود آمدن پزشکی در زندگی بشر می گذرد و در بیشتر این مدت به پزشکی به چشم یک هنر نگاه می شده است (هنری که برای انجامش به دانش و مهارت نیاز است) و در طول تاریخ زندگی بشر به کرات دیده شده است که پزشکی با عقاید و باورهای مذهبی و فلسفی ملل مختلف ارتباط پیدا کرده است. برای نمونه در گذشته در فرهنگی به خصوص کسی که به اصطلاح امروزی آن پزشک شناخته می شده است از گیاهان با خواص دارویی برای درمان بیمار خود استفاده می کرده است و سپس برای بهبودی او دعا می کرده است، حال آن که در فرهنگی دیگر، پزشک برای بهبود بیمار خود از خارج کردن خون آلوده از بدن او بهره می برده است. البته به مرور زمان این علم نیز همانند هر مسئله دیگری نزد بشر پیشرفت کرده و در چند قرن اخیر پزشکی بدل به ترکیبی از هنر و علم شده است و با نام علم پزشکی شناخته می شود.

سرفصل های این پست:

• ریشه واژه به کار گرفته شده برای پزشکی
• شاخه های علم پزشکی
• علوم پایه پزشکی
• تخصص های علم پزشکی
• تخصص جراحی
• تخصص داخلی
• تخصص های مرتبط با تشخیص بیماری
• حوزه های بین رشته ای علم پزشکی
• اخلاق پزشکی

ریشه واژه به کار گرفته شده برای پزشکی

پزشکی در حال حاضر علمی است که مباحث و سرفصل های تدریس شده در آن درباره تشخیص، درمان و پیشگیری بیماری های مختلف است. واژه به کار گرفته شده برای پزشکی در زبان انگلیسی معادل با medicine است که ریشه آن به واژه لاتین medicus به معنای پزشک یا طبیب برمی گردد.

شاخه های علم پزشکی

برای این که به گونه ای کارآمد بتوان امکانات پزشکی را در اختیار عامه مردم جامعه قرار داد، افراد متخصص بسیاری در حوزه سلامتی در کنار پزشکان معالج فعالیت می کنند و نتایج حاصل از این فعالیت ها است که در نهایت منجر به رسیدگی به بیماران می شود. از جمله افراد شاغل در این حوزه می توان به پرستاران، تکنسین های اورژانس، بهیارها، محققان آزمایشگاهی، داروشناس ها، فیزیوتراپیست ها، متخصص های تغذیه، جراح و دستیار جراح اشاره کرد.

به طور کلی می توان اشاره کرد که مباحث مربوط به پزشکی و سلامت انسان گستره بسیار وسیعی را شامل می شود و به همین خاطر با علوم متعددی ارتباط پیدا می کند. سعی بر آن است تا در بخش های بعدی مقاله درک دقیق و جامعی از این مسئله در اختیارتان قرار دهیم. ذکر این نکته هم حائز اهمیت است که دندانپزشکی، با وجود آن که به عقیده بسیاری به عنوان مبحثی جداگانه در نظر گرفته می شود، در حقیقت یکی از حوزه های علوم پزشکی است.

زمانی که یک فرد بیمار وارد بیمارستان می شود، تیمی از افراد متخصص رسیدگی به اوضاع سلامت او را عهده دار می شوند و برای کمک به تشخیص بیماری وی و درمان او با افراد بسیاری همکاری می کنند که از آن جمله می توان به جراح، افراد شاغل در رادیولوژی و ... اشاره کرد.

پزشکی به طور کلی شامل تعداد نسبتا زیادی تخصص اصلی و فرعی می شود که هر یک از این تخصص ها به شاخه ای به خصوص از علم پزشکی تعلق می گیرند (البته گاهی این معیارها جهانی نیست و ممکن است در کشوری تخصص ها به گونه ای متفاوت تدریس شوند). سه شاخه یا حوزه اصلی علم پزشکی عبارتند از:

• علوم پایه پزشکی: تمامی کسانی که برای تحصیل علم پزشکی را انتخاب می کنند، صرف نظر از تخصص و گرایششان باید مطالب مربوط به علوم پایه پزشکی را مورد مطالعه قرار دهند و واحدهای درسی آن را بگذرانند. این علوم پایه بعدها برای کسانی که تحصیل در رشته زیست پزشکی را انتخاب می کنند به طور گسترده تری عنوان می شود،
• تخصص های پزشکی (شامل تخصص های مختلفی که احتمالا با بسیاری از آن ها آشنا هستید: متخصص بالینی، متخصص اعصاب، متخصص زنان و زایمان و ...)،
• حوزه های بین رشته ای که در آن چند تخصص علوم پزشکی در کنار یکدیگر به منظور عملی کردن هدفی به خصوص فعالیت و همکاری می کنند.

علوم پایه پزشکی

در ادامه علوم پایه مورد تدریس در پزشکی عنوان شده و اطلاعاتی مختصر و کاربردی درباره هر یک در اختیارتان قرار خواهیم داد:

• آناتومی: مربوط به مطالعه ساختار فیزکی اندامگان مختلف می شود. تحقیقات ماکروسکوپیک یا شناخت بافت های درشت اندامگان، در مقابل تحقیقاتی چون یاخته شناسی قرار می گیرند که ساختارهای در سطح میکروسکوپی و کوچک در آن ها مد نظر است،
• بیوشیمی: مربوط به مطالعه فرایندهای شیمیایی ای می شود که در اندام موجود زنده شکل می گیرد،
• بیومکانیک: در بیومکانیک از روش ها و متدهای به کار گرفته شده در علم مکانیک استفاده شده و به واسطه آن ها ساختار و چگونگی کارکرد سیستم های بیولوژیکی مورد مطالعه قرار می گیرند،
• آمار زیستی: آمار و ارقام در این بخش از علوم پایه در حوزه های مختلف زیستی، به گسترده ترین شکل ممکن به کار گرفته می شوند. برای برنامه ریزی، پیشبرد، و درک صحیح یک تحقیق مرتبط با علوم پزشکی، محقق یا محققان ملزم به داشتن دانشی در مورد آماز زیستی هستند. علاوه بر این آمار زیستی نقشی مهم و حیاتی در علم امراض مسری، و پزشکی بر پایه شواهد دارد،
• بیوفیزیک: به عنوان یکی از علوم بین رشته ای شناخته می شود که در آن از روش ها و متدهای موجود در علم فیزیک بهره گرفته شده و به واسطه آن ها سیستم های بیولوژیکی مورد مطالعه قرار می گیرند،
• یاخته شناسی (سیتولوژی): تحقیق و مطالعه بر سلول ها در سطح میکروسکوپی است،
• جنین شناسی: علم مطالعه و تحقیق بر تکامل های ابتدایی اندمگان است،
• درون ریز شناسی: علم مطالعه هرمون ها و تأثیر آن بر بدن حیوانات است،
• علم امراض مسری (با نام همه گیر شناسی هم شناخته می شود): فرایندهای مرتبط با بیماری ها در این علم از لحاظ جمعیت شناسی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرند و شامل تحقیق و مطالعه بیماری های همه گیر هم می شود (اما محدود به بیماری های همه گیر نمی شود)،
• ژنتیک: مربوط به مطالعه و تحقیق بر روی ژن ها می شود (و نقش ژن ها در انتقال خصوصیات وراثتی)،
• باف شناسی (هیستولوژی): همانگونه که از نام این علم برمی آید در آن به مطالعه بر ساختار بافت های بیولوژیکی پرداخته می شود (به وسیله میکروسکوپ نوری، میکروسکوپ الکترونی و دیگر ابزار رایج موجود برای استفاده در این علم)،
• ایمنی شناسی (ایمونولوژی): در این علم سیستم ایمنی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. سیستم ایمنی اصلی فعال در بدن انسان و تغییرات شکل گرفته در آن به مرور زمان از جمله مباحث مطرح شده در این علم هستند،
• فیزیک پزشکی: در این علم استفاده کاربردی از اصول و قواعد فیزیک در پزشکی در دستور کار قرار می گیرد،
• ریز زیست ‌شناسی یا میکروبیولوژی: در این علم اندامگان بسیار کوچک (در سطح میکروسکوپی) مورد مطالعه قرار می گیرند: اندامگانی چون باکتری، قارچ و ویروس ها،
• علم اعصاب: شامل تمامی گرایش ها و شاخه های علمی می شود که در آن به مطالعه بر سیستم عصبی رسیدگی می شود. یکی از مهمترین مسائلی که در علم اعصاب مطرح می شود، چگونگی و اوضاع مغز و ستون فقرات انسان از لحاظ فیزیولوژیکی و زیستی است. از جمله تخصص های مرتبط با علم اعصاب می توان به عصب شناسی، جراحی مغز و اعصاب و روان پزشکی اشاره کرد،
• علم تغذیه: در این علم به رابطه میان غذاها و نوشیدنی ها با سلامت و بیماری رسیدگی می شود (به خصوص برای آن که با استفاده از این رابطه بتوان یک رژیم غذایی ایده آل طرح ریزی کرد). متخصص های تغذیه افرادی هستند که با معاینه دقیق برخی از بیماران یک رژیم غذایی به خصوص برای آن ها در نظر می گیرند. از جمله این بیماران که به رژیم غذایی به خصوص نیاز پیدا می کنند می توان به بیماران دیابتی، بیماران قلبی عروقی، کسانی که مشکل اضافه وزن دارند، کسانی که از آلرژی رنج می برند و برخی بیماری های دیگر اشاره کرد،
• آسیب شناسی: مربوط به مطالعه درباره بیماری های مختلف می شود: این که چه عواملی سبب شکل گیری بیماری به خصوصی می شود، دوره بیماری تا چه مدت به طول می انجامد، پیشرفت بیماری چگونه است و مسائلی از این قبیل،
• داروشناسی (فارماکولوژی): مطالعه درباره داروها، خواص و عوارض آن ها،
• فیزیولوژی: مربوط به مطالعه درباره کارکرد معمول بدن، و نیز مکانیسم های پنهانی تر آن می شود،
• رادیوبیولوژی: مربوط به مطالعه درباره آثار متقابل تشعشع های یونیزده شده بر یکدیگر و نیز بر اندامگان زنده می شود،
• سم شناسی: مربوط به مطالعه درباره اثرات و عوارض خطرساز داروها و سموم مختلف می شود.

تخصص های علم پزشکی

اگر گسترده ترین معنای ممکن از «پزشکی» را مد نظر قرار دهیم، باید عنوان کنیم که تخصص های نسبتا زیادی در آن وجود دارند. در انگلستان، تقریبا برای هر تخصص به صورت جداگانه یک دانشکده در نظر گرفته شده است، و برای ورود به هر یک از این دانشکده ها باید در آزمون ورودی آن شرکت کرده و نمره قبولی دریافت کرد. به مجموعه این دانشکده های تخصصی در انگلستان دانشکده های رویال گفته می شود. گسترش و توسعه یک تخصص از علم پزشکی اغلب وابسته به تکنولوژی های جدیدی است که در دسترس بشر قرار می گیرد (مانند استفاده مؤثر از داروهای بی حسی و بی هوش کننده)، و نیز وابسته به شیوه های جدیدی که برای کار کردن به وجود می آیند (مانند بخش اورژانس بیمارستان ها)؛ هر تخصص جدیدی سبب می شود تا مجموعه ای از افراد متخصص و پزشک های جدید در کنار هم گرد آیند.

در بحث های مطرح شده در محافل علمی پزشکی، تخصص ها معمولا در دو زیرمجموعه کلی قرار می گیرند: «پزشکی» و «جراحی». پزشکی به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که حالت عملیاتی ندارند و در بیشتر تخصص هایی که مرتبط با این زیرمجموعه می شوند، فرد باید آشنایی کلی با پزشکی داخلی و مباحث مرتبط با آن به دست آورد. برای نمونه در انگلستان برای کسب اطمینان از آشنایی فرد با این مباحث آزمون ورودی ای برای وارد شدن فرد به دانشکده های رویال در نظر گرفته شد. جراحی در مقابل اشاره به فعالیت هایی دارد که حالت عملیاتی دارند و برای این که کسی بتواند در یکی از تخصص های مرتبط با آن ادامه تحصیل دهد، حتما باید در مورد جراحی عمومی دانش و مهارت نسبی ای کسب کرده باشد. در حال حاضر البته برخی از تخصص های علم پزشکی هم هستند که در هیچ یک از این دو زیرمجموعه کلی قرار نمی گیرند؛ از آن جمله می توان به آسیب شناسی، رادیولوژی و تخصص بی هوشی اشاره کرد.